اهمیت انفاق
 انفاق یک قانون عمومی در جهان آفرینش مخصوصاً در سازمان بدن هر موجود زنده است، قلب انسان تنها برای خود کار نمی¬کند بلکه از آنچه دارد به تمام سلولها انفاق می¬کند، مغز و ریه و سایر دستگاههای بدن هم از نتیجه کار خود دائماً انفاق می¬کنند و اصولاً‌ زندگی دسته جمعی بدون انفاق مفهومی ندارد. ارتباط با انسانها در حقیقت نتیجه ارتباط و پیوند با خداست، «یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوة»، انسانی که به خدا پیوسته و به حکم «و مما رزقناهم ینفقون» تمام روزیها و مواهب را از خدا می¬داند نه از ناحیه خودش، آن را عطای خداوند بزرگی می¬داند که چند روزی این امانت را نزد او گذاشته و برای نیازمندان در دارایی خود سهمی و حقی قائل است «و فی اموالهم حق معلوم للسائل و المحروم». انفاق نه تنها نقص و کمبود در اموال ایجاد نمی¬کند بلکه موجب رشد و افزایش آن است: «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبة انبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مأة حبة والله یضاعف لمن یشاء والله واسع علیم» و آیه: «من ذی الذی یقرض الله قرضاً حسناً فیضاعفه له اضعافاً کثیرا» از ۱۰ برابر گرفته «من جاء بالحسنة‌، فله عشر امثالها» تا ۷۰۰ برابر بلکه چند برابر می¬شود. انفاق، غنیمت و مایه تقرب به پروردگار متعال است نه غرامت و خسارت و ضرر «و من الاعراب من یتخذ ما ینفق مغرما… و من الاعراب من یؤمن بالله و الیوم الاخر و یتخذ ما ینفق قربات عندالله و صلوات الرسول الا انها قربة لهم» انفاق کننده در حقیقت به خودش انفاق و احسان و خدمت کرده است. «ان احسنتم احسنتم لانفسکم و ان اسأتم فلها». «و ما انفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرازقین» و ما تنفقوا من خیر فلأنفسکم و ما تنفقوا من شیء فی سبیل الله یوف الیکم» کافران، انفاق را غرامت می¬دانستند زیرا اعتقاد داشتند که خداوند جای آن را پر نمی¬کند. همانطور روزه مستقیم از آن خدا و اجر او با پروردگار است به حکم «الصوم لی و انا اجزی به». یعنی خداوند مستقیماً خودش بدون واسطه پاداش می¬دهد، شاید بدین جهت باشد که با توجه به سلبی بودن روزه،‌ عاری از شائبه ریا و خودنمایی است و نوعاً فقط خدا می¬داند چه کسی روزه است، لذا اجر و پاداش آن را هم فقط خدا می¬داند و متکفل پاداش آن است. همینطور انفاق مستقیماً در دست خدا قرار می¬گیرد و لذا انفاق کننده دست خودش را می¬بوسد: «یأخذ الصدقات». عن الصادق(ع): ان الله یقول ما من شیء الا و قد وکلت به من یقبضه به الا الصدقة فانی الوقفها بیدی حتی ان الرجل یتصدق بالثمرة‌ او بشق الثمره فآربیهانه کما یربی الرجل خلوه فیصله فیأتی یوم القیامة و هو مثل احد و اعظم من احد» و در تفسیر عیاشی از امام سجاد وارد است که: «ضمنت علی ربی ان الصدقة لا تقع فی ید العبد حتی تقع فی ید الرب و هو قوله تعالی: و یأخذ الصدقات و عنه(ع) کان اذا اعطی السائل قبل ید السائل فقیه له لم تفعل ذلک؟ قال: لانها تقع فی یدالله قبل یدالعبد و قال: لیس من شیء الا و یحل به ملک الا الصدقة فانها تقع فی یدالله». تمام دستورات عبادی اعم از بدنی و مالی از جمله انفاق برای طهارت روح از آلودگیهاست. «خد اموالهم صدقة تطهرهم و تزکیهم بها» یعنی مال از حقوق محرومین پاک می¬شود و روح انسان از پلیدی و آلودگی به نجل و حب دنیا و انحصار طلبی و حرص و تکاثر و زیاده¬خواهی پیراسته می¬گردد، چون انسان طبعاً بخیل و مال دوست است «و کان الانسان قتوراً» و راه درمان مرض بخل را قرآن، انفاق می¬داند. انفاق موجب صلوات پیامبر و صلوات آن حضرت سبب آرامش در انفاق کننده می¬شود «و یتخذ ما ینفق قربات عندالله و صلوات الرسول» و در جای دیگر می¬فرماید: «وصل علیهم ان صلوتک سکن لهم». انفاق،‌ جهان تنازع بقاء را به دنیای مهر و تعاون و همدلی و مساوات و نوع دوستی تبدیل می¬کند و از انفجار جامعه بر اثر دو قطبی شدن جلوگیری می¬نماید. انفاق در اسلام محدود به مسائل مالی نیست و دائره وسیعی دارد، زیرا سخنی از «و مما رزقناهم ینفقون»‌ است نه «من اموالهم ینفقون» و انسان شایسته و وارسته کسی است که نه تنها از اموال خود بلکه از جان و علم و عقل و دانش و نیروها جسمانی و نفوذ و موقعیت اجتماعی و تمام سرمایه¬های خویش به نیازمندان می¬بخشد بدون آنکه انتظار پاداشی داشته باشد. لذا پیامبر اسلام فرمود: «کل معروف صدقة و ما انفق الرجل علی نفسه و اهله کتب له صدقة و ما وقی به الرجل عرضه فهو صدقه و ما انفق الرجل من نفقة فعلی الله خلفها، الا ما کان من نفقه فی بنیان او معصیة» انفاق باید از مال حلال باشد «مما رزقناهم» و مال حرام «مما رزقناهم» نیست، و نیز در جای دیگر می¬فرماید: «انفقوا من طیبات ما رزقناکم». ترک انفاق از گناهان کبیره است و تارک آن مستوجب دخول در جهنم و عذاب الیم و همیشگی است. «والذین یکنزون الذهب و الفضه… فبشرهم بغذاب الیم» «ما سلککم فی سقر قالوا لم نک من المصلین و لم نک نطعم المسکین…» فما تنفعم شفاعة الشافعین، عذاب آنان همیشگی است و زمینه شفاعت نیز در آنان وجود ندارد. در قرآن پرداخت حقوق مردم قرین و عدل نماز بلکه توأم و آمیخته با آن ذکر شده است. «انما ولیکم الله و رسوله والذین آمنوا الذین یقیمون الصلوة و یؤتون الزکوه و هم راکعون» و در روایات اسلامی ما شرط قبولی نماز رعایت حقوق مردم شمرده است و امیرمؤمنان حضرت علی(ع) در واپسین لحظات عمر سراسر نور و رحمت خویش در وصایایش به امام حسن(ع) می¬فرماید: «ولا تقبل الصلوة ممن منع الزکوة» انفاق موجب تسکین جان و آرامش جان و آرامش روح و وجدان و تثبیت موقعیت خود انفاق کننده است و اثر آن بالعرض به غیر می¬رسد مثل اینکه شخص درختی و گلی در باغچه¬اش غرس کرده و سایه و بویش به دیگران می¬رسد «مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله ابتغاء مرضات الله و تثبیتاً من انفسهم کمثل جنة‌ بربوة» در بعضی از روایات تصریح شده است که اطعام گرسنگان به طور مطلق (هر چند مسلمان و مؤمن نباشد) از افضل اعمال است چنانکه در روایتی از پیغمبر گرامی اسلام آمده است که فرمود: «من افضل الاعمال عندالله ابراد الکباد الحاره و اشباع الکباد الجائعه و الذی نفس محمد(ص) بیده لا یؤمن بی عبد یبیت شبعان و اخوه، او قال: جاره، المسلم جائع» یکی از بزرگترین اعمال نزد خدا خنک کردن جگرهای داغ است و سیر کردن شکمهای گرسنه سوگند به کسی که جان محمد در دست اوست بنده¬ای که شب سیر بخوابد و برادر یا همسایه مسلمانش، گرسنه باشد به من ایمان نیاورده است. امام رضا(ع) از بهترین غذاهای سفره برمی¬داشت و در سینی می¬گذاشت و می¬فرمود برای نیازمندان ببرید و این آیه را تلاوت می¬فرمود: فلا اقتحم العقبه… یعنی باید از گردنه¬ها گذشت و روغن ریخته را نذر امام¬زاده کردن ارزشی ندارد. «لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون» «و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصه

عکس

اخلاص و ریا در انفاق

از آیات قرآن استفاده می شود که اخلاص دارای درجات مختلفی است، و فضل و بخشش حق تعالی به هر شخصی به اندازه اخلاص اوست، سنگینی و سبکی ترازوی اعمال در آخرت به درجه اخلاص بستگی دارد. در سوره بقره وضعیت کسانی که اموالشان را در راه رضای خدا انفاق می کنند، به باغی تشبیه نموده که در زمین نیکو باشد و بارانی بسیار بر آن ببارد و ثمرش را دو برابر ثمر دهد و یا دست کم بارانی اندک بر آن ببارد. بنابراین، همچنان که زمین نیکو همیشه ثمری نیکو می دهد، عمل صالح خالص نیز پیوسته نتیجه ای نیکو دارد و عنایت الهی شامل آن می شود؛ چراکه خداوند بر اعمال انسان بینا است و از میزان اخلاص اعمال او آگاه است. «و الله بما تعملون بصیر»

قَوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَ مَغْفِرَةٌ خَیرٌ مِّن صدَقَةٍ یَتْبَعُهَا أَذًى وَ اللَّهُ غَنىُّ حَلِیمٌ (بقره 263)
ترجمه :
گفتار پسندیده (در برابر نیازمندان )، و عفو ، از بخششى که آزارى به دنبال آن باشد، بهتر است ، و خداوند، بى نیاز و بردبار است .
این آیه در حقیقت تکمیلى است نسبت به آیه قبل ، در زمینه ترک منت و آزار به هنگام انفاق ، مى فرماید: گفتار پسندیده (در برابر ارباب حاجت ) و عفو و گذشت (از خشونتهاى آنان ) از بخششى که آزارى به دنبال آن باشد بهتر است.
این را نیز بدانید که آنچه در راه خدا انفاق مى کنید در واقع براى نجات خویشتن ذخیره مینمایید، و خداوند (از آن ) بى نیاز و (در برابر خشونت و ناسپاسى شما) بردبار است.

از چه چیز انفاق کنیم

علامه بزرگوار ابن فهد برای صدقه پنج قسم بیان کرده است:
صدقه در مال، در آبرو، در عقل، در زبان، ‌در علم.

• صدقه در مال، معلوم است
• و اما در آبرو: تصورش به این است که برای دیگری در راه خدا شفاعت و یا ضمانت کند،
• و در عقل: در مشورت کمک نماید، و در زبان:‌در میان مردم به اصطلاح برخیزد،
• و در علم: روشنگر افکار مردم شود.

باید متوجه بود که صدقه در مال، تنها پنج ریال یا یک تومان دادن به فقیر و مسکین نیست، بلکه جامعه از این مال یا به نحو وجوب و یا بطور استحباب، حقی دارد؛ بنابراین از این اموال، شخص مسلمان باید جامعه را بهره مند سازد، کتابهای دینی چاپ کرده، در دسترس قرار دهد، کتابخانه، مدرسه، بیمارستان، زایشگاه، پل، جاده، و حمام بسازد و صدها امر دیگر که در خدمت بندگان خدا قرار می گیرد، انجام دهد.

• امام صادقعلیه‌السلام می فرماید: «در روز جمعه دو فرشته این گونه دعا می کنند: «خدایا به هر انفاق کننده ای عوضی عطا فرما و هر بخیلی را به تلف شدن مال دچار فرما».

 

تعریف انفاق

یکی از وظایف مهم افراد در جامعه اسلامی، دستگیری از نیازمندان و تهیدستان است. هر کس به اندازه امکانات و توانمندی خویش وظیفه دارد که خلاء های موجود در زندگانی افراد را جبران و کمبودهای آنان را پاسخگو باشد. همان‌گونه که خداوند نیازمند و فقیر را با فقر و نداری امتحان می‌کند، ثروتمندان را نیز این گونه می‌آزماید.
کمک به افراد نیازمند اگر همراه با خلوص نیت و به خاطر رضای پروردگار باشد دارای تأثیرات بی‌شماری است. برخی از آثار آن در همین جهان مشاهده می‌شود و برخی از آثار آن در جهان دیگر، به عنوان پاداش های اخروی، ظاهر می‌گردد.
در روایات فراوانی به برخی از این آثار اشاره شده است؛ از جمله پیشگیری از حوادث و مرگ‌های ناگهانی و دور شدن بلاها و گرفتاری‌ها.

انفاق در قرآن

در قرآن کریم درباره انفاق سفارشات بسیاری شده است و در راه این انفاق نیز رعایت اخلاص بسیار سفارش شده است. در قرآن کریم آیه ای آمده است که هدف نهایی انفاق یعنی عدم دلبستگی به علاقه مندی ها را بیان می کند.
-=لن تنالو البر حتی تنفقوا مما تحبون
هرگز به مقام بر (نیکی) نمی رسید مگر از آنچه دوست دارید انفاق کنید=-
آیه انفاق: آیه 274 سوره بقره به ستایش کسانی پرداخته که در شب و روز و نهان و آشکار انفاق می کنند و برخی آن را «آیه انفاق» گفته اند «الذین ینفقون اموالهم بالیل والنهار سرا وعلانیه فلهم اجرهم عند ربهم ولاخوف علیهم و لاهم یحزنون» کسانی که دارایی های خود را در شب و روز، و نهان و آشکارا، انفاق می کنند، پاداش آنان نزد پروردگارشان برای آنان خواهد بود، و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می شوند.» این آیه در شأن امام علیعلیه‌السلام نازل شد، چرا که از چهار درهم دارایی اش، درهمی را در شب، درهمی در روز، درهمی به نهان و درهمی را آشکارا انفاق کرد.البته نزول آیه در مورد خاص، مفهوم آن را محدود و شمول حکم را درباره دیگران نفی نمی کند.
به گفته برخی از مفسران، انفاق کنندگان باید در انفاق خود هنگام روز یا شب، پنهان یا آشکار، جهات اخلاقی و اجتماعی را درنظر بگیرند. از آن جا که دلیلی برای اظهار انفاق به نیازمندان نیست، آن را پنهان سازند تا هم آبروی آنان حفظ شود و هم خلوص بیشتری در آن باشد و از آن جا که مصالح دیگری مانند تعظیم شعایر و تشویق دیگران در کار است و انفاق، جنبه شخصی ندارد تا هتک احترام کسی شود (مانند انفاق برای جهاد و بناهای خیر و امثال آن) و با اخلاص نیز منافات ندارد، آشکارا انفاق کند.