اهمیت انفاق در راه خدا بر اساس سوره ی بلد

اهمیت انفاق در راه خدا بر اساس سوره ی بلد
حقیقت این است که بر اساس فهم قرانی هدف از خلق انس وجن عبودیت خداوند می باشد .(وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون :وما انس وجن را نیافریده ایم مگر برای اینکه مرا عبا دت کنند ).وعبادت  بر اسا سفهم قرآنی عبا رت است از اینکه  انسان طبق فرمان خدا وند  از نعمت وامکانات  مادی و معنوی جهان هستی استفاده نماید  تا بدین وسیله  استعداد های انسانی رشد یابند وانسان توسط آ ن در دو جهان از لحاظ مادی و معنوی سعادت مند  شود .
پس عبادت هدیه ای بزرگ از جانب خداوند  به انسان است نه مانع زندگی انسان .لذا بایستی همیشه  ودر هر حال  خداوند را بدین خاطر ستود واز او ممنون شد که ما را برای این هدف  مبارک (که تأمین  کننده ی آرزوهای بی نهایت ما در  دو جهان است )خلق نموده است .نکته مهم در اینجا این است  که این امر مهم تحقق نمی یابد  مگر با حضور ووجود دو امر اساسی که عبارتند از 1-عمران وآبادانی زمین  2-تزکیه ورشد استعداد های انسان .
به عبارت دیگر می توانم  این را بیان داشت  که یکی از آند و اقامه صلاة  است ودیگری انفاق مال در راه خدا می باشد .که بر اساس فرموده ی بعضی از بزرگان ،بندگی خدا در دو امر خلاصه می شود .یکی  ارتباط انسان با خدا (اقامه صلاة )ودیگری ارتباط با بندگان خدا (انفاق مما رزقه الله ).وسایر یا مکملات این دو هستند ویا تقویت کنندگان آنها می باشند .بدین خاطر بر اساس  فرموده ی قر آن برای هیچ مسلمانی جایز نیست که آن دو رااز هم جدا نماید زیرا این دو تمامی دین خدا را حمل می نمایند  ودر قرآن نیز با هم  آمده اند .
اینک به توفیق خدا به خدمت سوره بلد  می رویم تا در باره انفاق در راه خدا فهم درستی  کسب نماییم وبدنبال آن  مجدانه به آن عمل نماییم واز این طریق به سعادت هر دوجهان نایل شویم .
گرچه سوره بلد جزو سوره های مکی است ومحور آن تثبیت عقیده  وایمان به قیامت  وتفکیک میان موضع گیری ابرار وفجار می باشد اما در این سوره مبارک  به یکی از ارکان مهم بندگی انسان برای خدا خدا یعنی  انفاق در راه خدا به عنوان شاخصه بسیار مهم مؤمنین تازه کار (اصحاب  الیمین )اشاره شده است  که امید وارم با جدیت صحابه گونه آن را فهم نموده و نسبت به آن عالم به معنی قرآنی گردیم .یعنی عملا بدان شناخت ،ملتزم وتسلیم گردیم .
در قرآن درجات  ایمان در دو سطح خلاصه گردیده است (گرچه در هر یک از این دو مقاطع درجات بیشماری وجود دارد  اما از این دو کانال خارج نمی شوند .
1-مؤمنین تازه کار ومبتدیکه بعد از خروج از نفس اماره  در نفس لوامه وارد می شوند ومتصف به خصالی می شوند که بعدا موضع  آن ها را در خصوص انفاق در راه خدا در این سوره بیان خواهیم نمود .
2- کسانی که بعد از مجاهدت های فرا وان ،مرحله نفس لوامه را طی می نمایند  وبه مرحله ی نفس مطمئنه  خواهند رسید وجزو مقربین وسابقین عصر خود می شوند .که در دنباله ی بحث به موضع این گروه نیز در مورد اانفاق در راه خدا اشاره خواهیم نمود .البته در قرآن با وضوح کامل خصوصیات هر دو دسته بیان شده است  که ما با یستی بر اساس این معیارهای قرآنی وضعیت امانی خود را بسنجیم وبرای خود مشخص کنیم که در کدام در جه ی ایمانی قرار داریم  یعنی ما اجازه نداریم بر اساس معیارها وخیالبافی های خود ،در جه ایمانی خویش را معین نماییم .
خداونددر این سوره موضوع مورد نظر را با قسم به مکه وسکونت پدر ومادروفرزندان آدمی آغاز می کند تا بدنبال آن مطلب مهمی را بیان دارد .وآن این است که انسان در این مرحله از حیات برای امتحان الهی به این جهان آمده است ودر راستای این امر با خوشیها ومشقات  نیز آزمایش خواهد شد لذا می فرماید:ما انسان را در رنج ومشقت آفریدیم آیا او گمان نموده که ما بر او توانایی  نداریم .
در ادامه به عنوان سنبل انفاق در راه طاغوت به موضع ابی الاسد بن کلده اشاره نموده که با افتخار این را بیان می داشت :در راه مخالفت با دین خدا اموال بسیاری را صرف نمودیم  که خدا وند در این رابطه او را سرزنش نموده  ومی فرماید :مکر او این امر را نمی داند که در این امتحان شکست خورده است .آیا او گمان داشته که کسی اورا نمی بیند .تا به تناسب اعمالش اورا جزا دهد .در حالی که این خداوند است که وسایل کسب ثروت را به انسان بخشیده است. اما انسان به گمان باطل خود چنین پنداشته است که تنها خودش مال وثروت را بدست آورده است. در نتیجه خداوند این حقیقت را به او گوشزد می کند که :آیا ما برایش دو چشم:دو لب ودو راه هدایت وگمراهی راقرار ندادیم؟در حالی که او آنها را در راه غیر خدا به کار برده  وبدین وسیله آنها را ضایع نموده  است واین البته بی انصافی بزرگی است .زیرا می بایست در این زمینه شاکر می بود ونعمتهای خدایی را در راه مورد رضایت او (که متضمن تأمین سعادت مادی ومعنوی انسان در دو جهان  می باشد)به کار می گرفت.
سپس در ادامه  می فرماید :چرا با سرعت وشدت در این عمل شاق (انفاقدر راه خدا وخلاص شدن از بخل  کشنده )وارد نشد که تنها در این صورت دارای موضع درست می گردید.تو چه می دانید عقبه چیست ؟. عقبه عبارت است از انفاق مال در سه زمینه ی مهم.1-آزاد کردن بندگان (فک رقبه)یعنی انسان مؤمن  بایستی برای رهایی  بشریت از تمامی بندهای اسارت مادی ومعنوی (چه بره داری در قالب کهن وچه در قالب جدید که همان طواغیت درونی وبیرونی بشر می باشند)در حد لازم وشایسته  اموالش را صرف صرف نماید .که مصداق فعلی آزاد کنندگان بشریت از بندهای  اسارت ،جنبشهای اسلامی در جهان معاصر  می باشند واین امر یکی از مصارف هشتگانه  زکات (فی سبیل الله )می باشد.
2-اطعام دادن به دو دسته در روزگار فقر وتنگ دستی (الف:یتیمی که از اقوام انسان است .ب:مسکینی که بر اثر نا توانی وفقر خانه نشین گردیده  وتوانایی انجام کار راندارد {البته اطعام دادن ،نها یکی از مصادیق رفع نیازهای آنها ست   لذا بایستی  به تأمین همه نیاز های آنها پرداخت }.بعد از انجام امور مذکور بایستی سه امر روانی دیگر را نیز لحاظ نمود.
1: انگیزاننده این اعمال ،ایمان دینی ورضایت خدا وند باشد ودر این میان انگیزه دیگر مطرح نباشد.
2:بایستی بعد از انجام این امور (انفاق مال ) به امر دیگری نیز پرداخت  وآن اینکه فقرا را به صبر در مقابل فقر ناخواسته  دعوت وتوصیه  نمود تا به خاطر فقر دچار رزق حرام ومعصیت خداوند نگردند ودر این امتحان الهی شکست نخورند .البته  این کار ها تنها بعد از بکار بردن تمامی اسبابهای کسب ثروت  از جانب فقرا (جهت ریشه کنی فقر)مورد پسند خداوند است در غیر این صورت رضایت دادن به فقر  وعدم تلاش برای ریشه کنی آن حرام است واین کار از جانب باری تعالی نیز جزو صبر مذموم وناپسند محسوب می شود .
3- ثروتمندان را به انفاق وحمایت از فقرا تشویق وترغیب نماید :زیرا وظیفه ی مؤمنین تنها انفاق مال نیست بلکه تشویق دیگران برای انفاق به مستمندان نیز از امور واجب است وترک آن بر اساس سوره ماعون موجب بی ایمانی به قیامت می شود .گرچه این امور  غریب وفراموش شده در میان  امت اسلامی است ومی بایست مجدانه نسبت به احیای آن همت گماشت .
البته تمامی امور سه گانه مذکور در صورتی مجاز هستند که ما قبلا انفاق مال را عملا انجام داده باشیم . در غیر این صورت  توصیه های تنها وبدون انفاق مال نه دردی از فقرا رادرمان می کند ونه خداوند را راضی مینماید بلکه این کار ادعای بدون عمل است وبر اساس سوره  عنکبوت گناه کبیره نیز محسوب می شود .چنانکه خداوند می فرماید {یا ایها الذین ءامنوا لم تقولون مالا تفعلون .کبر مقتا عند الله ان تقولو ما لا تفعلون :ای کسانی که ایمان آورده اید چرا چیزهایی را می گویید که بدانها عمل نمی کنید گناه بسیار بزرگی است  اینکه چیزی را بگوئید که بدان عمل ننمائید }
سپس در آیه 18به مطلب تکان دهنده ای اشاره می نماید وآن اینکه تنها کسانی وارد اولین مرحله ایمان (اصحاب  الیمین )می شوند که امور مذکور در خطوط قبل را عملا انجام داده باشند .در غیر این صورت در مرحله نفس اماره (که در این مرحله به هیچ وجه کوچکترین حالت ایمانی وجود ندارد )قرار می گیرند .وبایستی به زودی  از این بدبختی وگمراهی بزرگ خود را برهانند .زیرا موارد مذکور از ابتدائی ترین خصوصیات  اصحاب الیمین در مورد انفاق مال می باشد .
پس در این حالت ایمانی وجود ندارد  چون ایمان ،تنها در صرف نیست بلکه عقیده ای است که حتما بایستی از طریق عمل تصدیق گردد .(لیس الایمان با التمنی  ولا با لتحلی ولکن ما وقر فی القلب وصدقه العمل :ایمان با آرزوظاهر سازی نیست بلکه چیزی است که در قلب استقرار می یابد وعمل نیز وجود آنرا تأیید می نماید .حدیث نبوی).
برای تأیید مطالب گفته شده  در آیات 19و20 همین سوره  این قضیه را بیان می دارد  که کسانی که این امور را عملا انجام نداده باشند وبا وجود این حالت باز ادعای ایمان نمایند  در حقیقت عملا به آیات خدا کفر ورزیده اند زیرا کلمه کفر بر اساس لغت عرب  وبیان قرآن چیزی جز پوشانیدن قولی  وعملی حق نیست .و قبلا این را دانستیم که که خدا وند مسئله انفاق مال را از خصوصیات ا ولیه ی اصحاب الیمین مقرر نموده است در نتیجه بر اساس آیات 10تا20سوره ی بلد کسانی که خود را اهل ایمان محسوب می دارند وعملا به انفاق مال در راه خدا نمی پردازند کافر بوده وبه عنوان منکران  این آیات شناخته خواهند شد.ودر صورت اصرار بر آن در آتش سر پوشیده ی جهنم معذب خواهند  گردید.
اما موضوع سابقین بر اساس قرآن این است {ویؤثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصة:دیگران را بر خود  ترجیح می دهند در حالی که خودشان به این اموال بیشتر از فقرا نیاز مند هستند}.البته ما هنوز در مراحل اولیه ی ایمان قرار داریم ودرجه بالای سابقین فعلا در دسترس ما قرار نگرفته است .اما بایستی رسیدن به این درجه عالی را در سر لوحه تلاشهایمان  قرار دهیم تا خداوند مارا از این طریق به رستگاری و وسعادت در دو جهان  نائل  نماید.
برادران وخواهران ایمانی :اینک با توجه به مواردمذکور در سوره بلد چه نظری دارید ؟ آیا باوجود وضعیت نا مناسب ایمانی خود  باز می توان خود را در زمره ی معتقدان ومؤمنان صادق به سوره ی بلد محسوب نمود ؟ واز این بیشتر داعیه ی دینداری  ودعوت گری را نمود .در حالی که هنوز با این معیار روشن خود را محک نزده ایم .
پس همچنانکه قبلا دانستیم بایستی از وضعیت فعلی ایمانی خود  راضی نباشیم ومجدانه  تلاش نماییم که همانند سابقین  اولین از مهاجرین  وانصار رفتار نماییم وزمانی فرا رسد که به در جه ای از ایمان برسیم که خود ونیاز هایش خویش را فراموش نماییم  واز ایثار مال به مساکین لذت ببریم .
همچنانکه بخیلان از منع بخشش مال به دیگران لذت ببرند .البته رسیدن به این مرحله از ایمان بایستی از آرزوهای همه ی ما با شد .در غیر این صورت خداوند را تسبیح ننموده ایم  زیرا تسبیح عبارت است از این که ما عملا وبا سرعت از نقص فرار نموده وبه سوی کمال  حرکت کنیم واز این طریق خداوند را از نقص دور نماییم.اما تأسف بزرگ این است که گر چه ما از نظر عمل به این مضامین قرآنی بسیار کم کار هستیم با این وصف در عالم خیال خودرا جزودرجه ی سابقین مقرر نموده ایم .
با توجه به صفات اصحاب الیمین در مورد انفاق مال می توان این را بیا ن داشت که تنها هنگامی در اولین مراتب ایمان قرار می گیریم که عملا به انفاق اموال بپردازیم.در غیر این صورت از دایره ایمان خارج خواهیم شد ودر عالم پس از مرگ ما را از زمره بی باوران به قیامت،اصحاب المشئمه و کافران محسوب خواهند نمود.
اگر واقعا به کتاب خدا ایمان داریم بایستی با معیارهای آن خود را بسنجیم نه با امنیه وآرزوهای خود .زیرا وضوع ایمان وکفر در قلبانسان بطور همزمان قرار نمی گیرند .بعبارت دیگر هرگاه انسان در تمامی مراحل زندگیش به صورت مستمر فرمانبردار خدا با شد می توان او را مؤمن صادق نامید در غیر این صورت با یستی اورا کافر نامید .
توضیح اینکه دانستن معانی واژه های فقیر ومسکین بر اساس مفاهیم قرآنی برای همیشه از ما انفاق مستمروچشمگیر را می طلبند .به این صورت که واژهی فقیر به معنی کسی است که بر اثر حوادث نا گواردر چاله ای ازگرفتاریها ی  زندگی قرار گرفته باشد که می بایست از طریق همکاری مسلمانان  بصورت یکباره از این حالت خارج گرددیعنی بایستی به اندازه ی تأمین کامل نیازش وبه شیوه ی یکباره از انفاقات موجود برخوردار شود نه اینکه گدا پروری شود وبرای همیشه در انتظار کمکهای نا چیز مردم با شد واز این طریق عزتش پایمال شود .البته تا زندگی بر روی کره زمین ادامه دارد وجود این گونه افراد مسلم است لذا بایستی به صورت مدام قسمتی چشمگیر از انفاقات موجود به اینگونه افراد داده شود تا بدین وسیله از چاله فقر رهانیده شود .
همچنین واژه مسکین به معنی کسی است که بر اثر از کار افتادگیوناتوانی در امرار معاش(مریضی،پیری و...)خانه نشین شده باشد وهیچ گونه در آمدی نداشته باشد این گونه افراد نیز برای همیشه در جامعه بشری وجود خواهند داشت وباید به طور مداوم وتا زمان مرگ ،بصورت ماهانه حقوق کافی دریافت دارند .زیرا برای ادامه ی حیات به این گونه امکانات نیاز مند هستند .این تکلیف ایمانی بر همه ی مسلمانان واجب است چه در زمان حاکمیت حکومت اسلامی وچه در زمان عدم حاکمیت دین خدا .
جمع آوری وتوزیع انفاقات در زمان حاکمیت دین خدا توسط حکومت اسلامی انجام می شود اما در هنگام عدم حاکمیت دین خدا بر عهده ی جماعات اسلامی می باشد .تا کنون این مطلب مهم را دانستیم که انفاقاتفردی مورد رضایت شارع  نیستند بلکه جمع آوری وتوزیع  انفاقات در میان فقرا ومساکین و...بایستی به شیوه ی جمعی انجام شود .
در این جا می طلبد معنی انفاق را بیان کنیم تا طبق مفاد آن میزان انفاق مال وآنچه را خداوند در زمینه ی انفاق از ما طلبیده است تشخیص دهیم .
انفاق در لغت به معنی سوراخی است که از طرفی می توان در آنوارد شد واز طرف دیگر از آن خارج گردید .ودر اصطلاح قرآنی عبارت است  ازاینکه انسان مسلمان در زیر انبار اموالش تونلی شیب دار بزند تا بدین  وسیله آنچه مازاد بر احتیاج زندگی انسان است از ان بگذرد وبه نیاز مندان برسد .
چنانکه قرآن می فر ماید (یسئلونک ماذا ینفقون قل العفو :از تو سؤال می کنند چه چیزی را ببخشند ؟در پاسخ بگو از انچه ما زاد بر احتیاج است ببخش )پس اصل در انفاق این است که نیاز های اساسی همه ی افراد جامعه تأمین شود .حال اگر این کار با دادن زکات واجب تأ مین شد دیگر در خواستی از انسان مسلمان نمی شود .اما اگر این امر بادادن زکات تأمین نشد بایستی تا رفع احتیاج از مستمندان انفاق مال را ادامه داد .در غیر این صورت انفاق مورد رضایت خداوند ادانشده است .وباید خود را در قبال همه آثار نا گوار فقر (کفر وبی اخلاقی وانواع فساد )که دامن گیر جامعه می شود مسؤل دانست .
همچنین منظور از مازاد بر احتیاج این است که زندگی مادی انسان دور از افراط وتفریط  واسراف وتبذیر اداره شود .ضمنا آنچه در زمینه ی انفاق مال ،حکیمانه  ومورد رضایت خدا ورسول است این است که انفاق مال به صورت جمعی صورت گیردنه به صورت افرادی .حال چه زکات واجب باشد وچه انفاقات دیگر .
آنچه را گفتیم بر گرفته از زندگی صحابه ی پیامبر خدا می باشد نه برداشتهای شخصی خود از کلام خدا .وطبیعی است که تنها وقتی خدا از ما راضی می شود که زندگی خود را همانند صحابه ی پیامبر خدا بنماییم در غیر این صورت به عنوان مؤمن واقعی محسوب نخواهیم شد .
خلاصه ی مطلب  این است که با استماع وفهم مقتضیات این آیات در یابیم که یا ماعملا جزویهودی صفتان هستیم که در برابر فرامین قرآن می گفتند (سمعنا وعصینا :شنیدیم ولی نا فرمانی نمودیم )ویا جزو مؤمنان واقعی هستیم که روششان این است که (سمعنا واطعنا غفرانک ربنا والیک المصیر :شنیدیم وعملا بدان ملتزم شدیم پس خدا یا اگر در هنگام عمل به فرامین تو اشتباه نمودیم از خطاهای ما در گذر زیرا سر انجام کار ما به سوی توخواهد بود).
در اینجا لازم به تذکار است که بر اساس بیان قرآن انفاق مال از ثروت انسان نمی کاهد وطبق وعده ی قاطع قرآنی مندرج در آیه ی 39 سوره ی سبأ اموال انفاق شده در حیات دنیا مجددا در ثروت انسان جای گزین می شود(قل ان  ربی یبسط الرزق لمن یشاء من عباده ویقدر له وما انفقتم من شیء فهو یخلفه وهو خیر الرازقین :بگو براستی پروردگار من رزق را برای هرکس که بخواهد {در راستای امتحان انسان ومصلحت خواهی متخصصانه برای او }گسترش می دهد ویا تنگ می نماید .وآنچه را انفاق می کنید دوباره جای گزین می نماید{در حیات دنیا}وخداوند بهترین رئزی دهندگان است ).واین امر مانع اجر اخروی نیز نمی شود .
واز جهت دیگر طبق سنت قضا وقدر الهی آنچه برای انسان مصلحت بوده قبل از خلق انسان وجهان هستی مقرر شده است وبه آنچه برای ما مقرر است (بدون کم وزیاد )خواهیم رسید .وخداوند کفیل رزق بندگانش می باشد(الیس الله بکافّ عبده :آیا خدا برای بنده اش کافی نیست )پس نباید به خاطر ترس از فقر از انفاق مال در راه خدا خود داری نمود .
براساس مندرجات قبلی باید متعهد شویم که همه ی ما بر اساس معلومات کسب شده از قرآن قاطعانه وبا شوق فراوان به اجرای عملی فرامین خداوند در تمامی زندگی (خصوصا در زمینه ی انفاق مال در راه خدا )همت گماریم تا از این طریق سعادت هر دو جهان را به دست آوریم .
وبا امنیه وآرزوهای بی اساس وانتخاب حیات گناه آلود ومضر دنیا خود را فریب ندهیم وتا مهلتی بر این عمر زود گذر  باقی است در زندگی خود عملا تجدید نظر نماییم وبا معیارهای قرآنی زندگی خود را بسنجیم وبا جدیت تمام خود را برای دادگاه پر مخاطره ورسوا کننده ی  قیامت آماده نماییم وهمیشه در هر حال اهواء نفسانی خود را دشمن بداریم  ومصالح خود در اختیار خداوندی قرار بدهیم که بی نهایت علیم ،حکیم ورحیم باشد .
وخداوند از طریق سه مرحله(حیات دنیا – حیات برزخی- بهشت جاویدان )به تمامی آرزوهای بی نهایت ما عملا پاسخ خواهد داد .اما این کار ممکن نخواهد بود مگر این که واقعا به حکمت وکاردانی خداوند مؤمن شویم هم در زمان وقوع  خوشیها وهم در هنگام وجود نا ملایمات .زیرا تنها کسی که حقیقتا در دو جهان از لحاظ مادی ومعنوی مسلط خواه ما بوده وخواهد بود خداوند رحمن ورحیم وفوق تخصص جهان هستی می باشد .
چنانکه خداوند در این با ره می فر ماید {کتب علیکم القتال  وهو کره لکم وعسی ان تکرهوا شیئا وهو خیر لکم وعسی ان تحبوا شیئا وهو شر لکم والله یعلم وانتم لا تعلمون :قتال با کافران بر شما واجب گردید در حالی که آنرا نا خوشایند می دانستید در صورتی که چه بسیار چیزها وجود دارد که شما آنرا نا خوشایند می دانید اما برای شما سود مند است وچه بسیار چیزها را خوشایند می دانید اما برای شما شر وضرر است .پس تنها خداوند منافع ومضار حقیقی انسان وموجودات  را می داند وشما نمی دانید .}